Erdoğan'ın Dış Gezilerinde Türk Dünyası'nın Yeri

 

5 Nisan 2014

Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü, Başbakan Erdoğan’ın dış gezilerinin, bölgesel ve ülkeler bazında etki ve sonuçlarını inceleyen bir araştırma yaparak “Bir Yolculuk Kitabı adıyla kitaplaştırmış. Buna göre, 11 yılda 93 ülkeye 305 ziyarette bulunmuş Başbakan. 2003-2014 yılları arasında, 5 kıtada 93 farklı ülkeye toplam 305 resmi ziyaret yapmış. Bu süre boyunca, ziyaret edilen 93 ülkeyle Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi yüzde 354 artarak, toplam 358.4 milyar dolara çıkmış. Yapılan basit bir hesaplamaya göre, 11 yılda 2.15 milyon kilometre yol kat eden Başbakan ve beraberindeki yetkililer, Türkiye açısından önemli kazanımlar elde etmiş. 93 ülke ile Türkiye’nin 2002 yılı toplam ticaret hacmi yaklaşık 79 milyar dolar seviyesinde imiş. 

Türkiye’nin aktif dış politikasının göstergelerinden biri olarak değerlendiriyor Koordinatörlük bu gezileri ve sonuçlarını.Yılda ortalama 28 ülkeye giden Başbakan, en çok 35 ülke ülkeyi ziyaret etmiş ve 125 kez Avrupa kıtasına yolculuk yapmış. Hemen hemen tüm Avrupa ülkelerine giden Erdoğan en çok Almanya’ya gitmiş. Bu ülkeyi, 14 ziyaretle ABD, 12’şer ziyaretle Azerbaycan ve Belçika izlemiş.

Bölge	Ülke	Ziyaret Sayısı
1. Avrupa	35	125
2. Asya	17	47
3. Ortadoğu	14	55
4. Afrika	12	24
5. Orta Asya ve Türk Cumhuriyetleri	7	30
6. Amerika	6	22
7. Avusturalya	2	2
Toplam	93	305

En Sık Ziyaret Edilen Türk Cumhuriyeti Sıralamasına Göre Dış Ticaretin Gelişimi (Milyon Dolar)

	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	Artış
Azerbaycan	438	539	736	992	1233	2030	1541	1803	2326	2925	3294	7,5 kat
Türkmenistan	294	391	341	471	737	1052	1273	1526	1886	1784	2612	8,9 kat
Kırgızistan	52	88	104	160	226	239	171	160	232	303	426	8,2 kat
Kazakistan	501	798	1019	1691	2364	2752	1593	2211	2943	3125	2800	5,6 kat
Tacikistan	86	104	94	190	261	324	234	428	497	580	655	7,6 kat
Özbekistan	238	324	413	592	839	918	693	1144	1294	1263	1378	5,8 kat
Toplam	1609	2244	2707	4095	5661	7316	5505	7272	9179	9979	11165	6,9 kat

İlk sırada yer alan Almanya’yı, AB’nin dinamosu olması ve yurt dışındaki Türk nüfusunun fazlalığı (bu arada Ak Parti seçmenlerinin oransal olarak yüksek bir yer tutması) nedeniyle anlamlandırmak çok kolay görünüyor. O derece ki, Haziran’da başlayan Gezi olaylarından hemen sonra 7 Temmuz’da Düsseldorf’ta yaptığı Demokrasiye Saygı Mitingi, 17 Aralık sürecinden sonra, 20 Ocak 2014’te Brüksel’de Türk vatandaşlarıyla yaptığı gece mitingi, Başbakan’ın, iç siyasetteki daralmışlığa bir soluk olabilecek şekilde Avrupa’daki destek uzantıları olarak tarihe geçti. İlk 10 ülke içerisinde 5 tanesinin (yarısı) AB üyesi olması ile, son zamanlarda sıkça zikredilen “eksen kayması” tartışmalarına yönelik bir sonuç çıkarmak mümkündür. Bu bağlamda, eksen kayması kavramı yerine “eksen genişlemesi” tanımının yapılması daha mantıklı görünüyor.

Bölgelere Göre Ziyaret Sayıları

ABD’yi de tek başına bir kıta olarak düşünürsek ve Türkiye’nin 60 yıldan uzun bir süredir en önemli müttefiki olduğunu hesaba katarsak, bu ülkeye yapılan 14 ziyaretin de (yıllık ortalama 1 kezden fazla) içeriği ile ilgili tahminlerde bulunabiliriz. İkinci sırada yer alan Asya Kıta’sında ise 17 ülkeye 47 ziyaret yapmış Başbakan. Başbakan’ın Asya’da resmi olarak gittiği ülkelerin başında 11 ziyaretle Rusya, 7 ziyaretle Pakistan, 6 ziyaretle Gürcistan, 4 ziyaretle Malezya, 3’er ziyaretle Endonezya ile Güney Kore gibi ülkeler geliyor.

Türk Dünyasına 30 Ziyaret

Asya kıtasından ayrı değerlendirilen “Orta Asya ve KKTC”, Başbakan’ın en sık ziyaret ettiği bölgelerden biri olarak öne çıkıyor. Buna göre, 12 kez Azerbaycan, 6 kez KKTC, 4 kez Türkmenistan, 3 kez Kırgızistan, 2’şer kez Kazakistan ve Tacikistan, 1 kez de Özbekistan ziyaret edilmiş. Ekonomik büyüklük açısından irili ufaklı ve bir bölümünün (Tacikistan ve Kırgızistan gibi) Türkiye gibi bir ülke ile karşılaştırılamayacak kadar zayıf olduğu (Türkiye ekonomisine katkılarının da göreceli olarak çok küçük olduğu gerçeği ile beraber) dikkate alınırsa, Azerbaycan ve Türkmenistan ziyaretlerinin yerindeliği, Kazakistan’a verilen önemin ise, göreceli olarak düşük olduğu sonucuna ulaşılabilir.

Bu ziyaretler ile dış ticaret verilerindeki artışa ilişkin basit bir gözlem yapılacak olursa aşağıdaki tablo ve grafikler elde edilebilir. 

Buna göre, Başbakan’ın 11 yıl içerisinde en sık ziyaret gerçekleştirdiği Azerbaycan’la 7,5 kat, Türkmenistan’la 8,9 kat, Kırgızistan’la 8,2 kat dış ticaret hacminin genişlediği anlaşılmaktadır. Daha az resmi ziyaretin yapıldığı Kazakistan, ve Özbekistan’la ise sırasıyla 5,6 kat ve 5,8 kat dış ticaret hacmi genişlemiştir. Daha seyrek ziyaret edilen Tacikistan’la 7,6 kat dış ticaret artışı gerçekleşmiş olmasına rağmen, toplam ticaret hacminin halen çok düşük düzeyde ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Göreceli olarak daha yüksek dış ticaret hacmi dikkate alınacak olsa bile, Kazakistan’la ticaretin 6,2 kat artmış olduğu dikkate alınacak olsa bile, bu ülke ile dış ticaretin beklenen oranda gelişmediği görülecektir. Devasa iç pazara sahip olması ve dış ticaret hacminin hızla yükseldiği önemli bir pazar olmasına rağmen, Kazakistan’a daha seyrek ziyaretin gerçekleşmiş olmasının dış ticaret hacmi üzerindeki etkisi hemen hemen belirgindir.

Bu tablo, yüksek düzeyde sürdürülen ilişkilerin gerçekten, ikili ticaret hacminin hızla genişlemesi üzerinde önemli bir etkisi olduğunu göstermektedir. Çok sancılı geçen 30 Mart 2014 mahalli seçimleri sonrası Başbakan’ın ilk dış gezisini Azerbaycan’a yapmış olması bu bağlamda oldukça isabetli bir tercih yapıldığının altını çizmektedir. Türk cumhuriyetleriyle olan toplan dış ticaret hacmi ise, 2003-2013 yıllarını kapsayan 11 yıllık zaman diliminde yaklaşık 7 kat artış göstermiştir. Söz konusu yıllar arasında Türkiye’nin ihracatının yaklaşık 3 kat (47 milyar dolardan 153 milyar dolara), ithalatın ise yaklaşık 3,5 kat (69 milyar dolardan 252 milyar dolara) yükseldiği düşünülecek olursa, Türk cumhuriyetleri ile yapılan toplam ticaret, en az ziyaret edilen ülke için söz konusu olan artış bile, ortalamanın bir hali üzerinde dış ticaret artışı ortaya çıktığına işaret etmektedir.

Daha geniş bilgi için bkz.

Başbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü, http://www.kdk.gov.tr/haber/11-yilda-93-ulkeye-305-ziyaret/420 (5 Nisan 2014)

Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr